Κάθε λειτουργός μετά από μερικά χρόνια υπηρεσίας του αγίου θυσιαστηρίου αποκτά ορισμένες λειτουργικές συνήθειες, οι οποίες του γίνονται δεύτερη φύση. Εξωτερικά τελεί τα μυστήρια τρόπον τινα αυτόματα, όπως ένας έμπειρος ιατρός που έχει κάνει εκατοντάδες εγχειρήσεις και τα χέρια του κατευθύνονται μόνα τους. Και εφόσον τα υπό των κληρικών στην θεία λατρεία λεγόμενα και πραττόμενα δεν είναι πολλά, μόλις ακουστεί λόγος ασυνήθιστος, ή γίνει κάτι ξένο ως προς τα καθημερινώς τελούμενα, αμέσως ελκύει την προσοχή των εν γνώσει συμμετεχόντων. Κατά κανόνα η πρώτη αντίδραση είναι αρνητική, διότι γεννάται από τον εύλογο φόβο να μην παραχαραχθεί η πολύτιμη για όλους λειτουργική παράδοση. Πράγματι, όταν αυτά που προφυλάσ-σουμε είναι σωστά και ακεραίως παραδεδομένα, έχει καλώς, όμως «το τους όρους και μη τοις εξ αρχής καλώς δεδογμένοις εμμένειν, πανταχού δεινόν, εν Εκκλησία δε Θεού δεινότερον»2.
Η Μονή μας, και στο παρελθόν και στο παρόν, δέχεται πολλούς προσκυνητές: αρχιερείς, ιερείς, διακόνους, μοναχούς και φιλακολούθους λαϊκούς. Το ενδιαφέρον και οι συζητήσεις περί των λειτουργικών θεμάτων όλο και αυξάνονται. Επειδή για μερικούς φιλοξενουμένους, ιδιαίτερα για όσους υπηρετούν την Εκκλησία στον κόσμο, η λειτουργική μας τάξη είναι ασυνήθιστη, για πολύ καιρό μας παρακαλούσαν να την εκδώσουμε, γνωρίζοντας ότι τα περισσότερα ζητήματα της Θείας Λειτουργίας, κατόπιν έρευνας, συζητήθηκαν σε πολλές τακτικές και έκτακτες ενδομοναστηριακές λειτουργικές συνάξεις.
Το περιεχόμενο του βιβλίου χωρίζεται σε κείμενο των ευχών και εκφωνήσεων της θειας Λειτουργίας (μέλανα γράμματα) και σε διατάξεις (ερυθρά γράμματα), δηλαδή σε λεκτέα και πρακτέα. Γι᾿ αυτό θα αναφερθούμε στο καθένα ιδιαιτέρως.
Περί του κειμένου: Ως πρώτο βήμα, αποκαταστάθηκαν οι αρχικές και παραδοσιακές γραφές αντί των νεοτέρων, που εξ αιτίας κυρίως των εντύπων εκδόσεων επαναλαμβάνονται τα τελευταία τετρακόσια χρόνια, π.χ. «και διδούς» αντί «ο διδούς», «απροσκόπως» αντί «απροσκόπτως», «προσφέροντες» αντί «προσφέρομεν» κ.ἄ. Επίσης διορθώθηκαν λάθη των συγχρόνων Ιερατικών, όπως «ο την σωτηρίαν» αντί «ο διά την σωτηρίαν», «αξίως των ευεργεσιών» αντί «αξίως υπέρ των ευεργεσιών» κ.λπ.2 Εκτός τούτου, ελήφθησαν επιλεκτικά γραφές και από την λεγόμενη πρώτη εκδοχή του κειμένου, δηλαδή αυτά που εχρησιμοποιούντο σχεδόν αποκλειστικά μέχρι τον 10ο αι. και άλλαξαν προς τα τέλη της πρώτης χιλιετερίδας για αγνώστους σε μας λόγους και από αγνώστους μέχρι τώρα διορθωτές.
Εν ολίγοις, ως προς το πρώτο σκέλος, δηλαδή το κείμενο, το βιβλίο αποτελεί τρόπον τινα εισαγωγή κριτικής εκδόσεως. Όπως θα δει ο κάθε ενδιαφερόμενος στον επεξηγηματικό τόμο, εκτός από άλλα βοηθήματα (υπομνήματα, λειτουργιολογικές μελέτες κ.λπ.), ερευνήθηκαν και συγκρίθηκαν πάνω από πεντακόσιες πηγές• ειλητάρια, χειρόγραφα και έντυπα ευχολόγια, τυπικά και άλλα λειτουργικά βιβλία, από τον 8ο μέχρι και τον 21ο αιώνα. Από αυτήν την άποψη μπορούμε να ισχυριστούμε ότι ποτέ στην ιστορία δεν εξεδόθη ιερό εγκόλπιο της θειας Λειτουργίας βάσει τόσων κωδίκων.
Όσον δε αφορά τις τυπικές διατάξεις, πρόκειται περί βελτιωμένης και καλώς αναθεωρημένης νέας εκδόσεως της διατάξεως του αγίου Φιλοθέου, της οποίας τα γνησιότερα αντίτυπα, παρεμπιπτόντως, φυλάσσονται στην Μονή Βατοπαιδίου. Αξιέπαινη επίσης είναι η επαναφορά του παλαιού απλού τρόπου της προθέσεως, της θυμιάσεως στην μικρά είσοδο, της ανόδου στο σύνθρονο (όχι θρόνο), των διακονικών παρακελεύσεων στα αναγνώσματα, του ψαλτού προκειμένου-ἀλληλουαρίου, των διακονικών διπτύχων και της αλληλοκοινωνίας. Όλα αυτά είναι αρχαιότατα και σημαντικά στοιχεία της θείας Λειτουργίας, τα οποία ατόνισαν ή λησμονήθηκαν λόγω των δυσχερών πολιτικών καταστάσεων, κυρίως δε μετά την Άλωση της Πόλεως.
Πολιτική Cookies
Χρησιμοποιούμε cookies για να σου προσφέρουμε μια κορυφαία, προσωποποιημένη εμπειρία περιήγησης, καθώς και για εμπορική χρήση από εμάς και τους συνεργάτες μας. Μάθε περισσότερα...
